Twierdza Przemyśl - Fort IIa "Mogiłki"
A-389 z 4.12.2009
Fort GZW (Gürtelzwischenwerk) IIa „Mogiłki” jest jednowałowym fortem artyleryjskim, ześrodkowanym, zmodernizowanym do obrony bliskiej. Zlokalizowany jest na zalesionym szczycie wzgórza Mogiłka 286.59 m n.p.m., na pd.-zach. od Jaksmanic.
Powierzchnia fortu - ok. 2,4 ha, w granicy działki: 9,53 ha.
Fort zbudowany jest na planie wieloboku, otoczony wysokim wałem ziemnym, biegnącym wzdłuż krawędzi wzgórza. Na części obwodu wał poprzedza sucha fosa, na części wał przechodzi w strome zbocze wzgórza. Do fortu doprowadza od zach. kręta, forteczna droga dojazdowa rozpoczynająca się na skrzyżowaniu z drogą rokadową. W końcowej części droga dojazdowa prowadzona jest w sztucznym wykopie, za wysoką, zadrzewioną skarpą. Odcinek ten obecnie jest zarośnięty samosiejkami. W środkowej części droga przecięta jest ogrodzeniem prywatnej działki. W pn.-zach. narożniku fortu znajduje się brama wjazdowa z ceglanymi murami bramnymi. Po pn. stronie bramy znajdują się pozostałości kaponiery - obwałowanie i gruz wysadzonego i rozebranego obiektu. Po przeciwnej stronie drogi widoczne jest obwałowanie - pozostałość po pierwotnej bastei szyjowej. W pn.-zach. części fortu znajdują się ruiny dwóch budynków koszarowych, poprzedzone wałami ziemnymi. W pd.-wsch. części fortu znajdują się pozostałości schronu centralnego osłoniętego wałem ziemnym. Wał wzdłuż pn., pn.-wsch. i pd.-wsch. odcinków obwodu obronnego z dawnymi stanowiskami artyleryjskimi i stanowiskami piechoty oddzielonymi poprzecznicami. Poprzecznice w pd.-wsch. odcinkach czoła fortu zaopatrzone są w murowane remizy dla dział. W pozostałej części obwodu wał pozbawiony jest poprzecznic. Rozmieszczone tam były jedynie stanowiska piechoty.
Fort porośnięty jest drzewami, głównie robinią akacjową i kolczastymi krzewami (m.in. tarniną), będącymi sukcesją systemu maskowania i nasadzeń na stokach wałów w celu stworzenia naturalnej przeszkody dla szturmującego fort wroga. Zachowana jest maska tła oraz maska czołowa i maski boczne fortu oraz maskowanie fortecznej drogi dojazdowej.
Dostęp do fortu utrudniony - droga dojazdowa i teren fortu zarośnięte są gęstymi kolczastymi zaroślami, głównie tarniną.
Źródło: zabytek.pl
W ramach budowy wokół Przemyśla fortyfikacji pierwszego obozu warownego na pd.-zach. od wsi Jaksmanice, w pd. części pierścienia, na szczycie wzgórza Mohilka Jaksmanicka, w 1854 r. rozpoczęto budowę nietypowego, dużego szańca artyleryjskiego nr 23. W związku ze zmianą sytuacji politycznej w Europie, w listopadzie 1855 r. prawie ukończoną budowę dzieła przerwano.
W 1878 r., podczas pierwszego etapu budowy twierdzy, szaniec został ukończony. Otrzymał numer II i nazwę „Jaksmanice”. Pracami budowlanymi kierował Dyrektor Budowy Fortyfikacji płk. Anton Werner.
W 1887 r. po zbudowaniu na sąsiednim wzgórzu, na pd.-wsch. od szańca II nowego prowizorycznego fortu artyleryjskiego W II Jaksmanice, stary szaniec przebudowano na baterię pozycyjną, która otrzymała nowy numer i nazwę: IIa Mogiłki. W tej postaci widoczna jest na mapie fortecznej Spezial-Übersichts-Plan von Przemysl z 1896 r. Baterię początkowo uzbrojono w 4 armaty 8 cm M. 75. W 1901 r. bateria była uzbrojona w 2 stare działa 12 cm M. 61 na wysokich lawetach. Jej załoga składała się z ¼ kompanii piechoty, 26 artylerzystów i 4 pionierów (saperów). Zadaniem baterii było wspieranie głównego pancernego fortu GHW II Jaksmanice w walce dalekiej. W 1909 r. baterię określano jako GZW (Gürtelzwischenwerk) IIa Mogiłki. Była już wtedy zapewne przystosowana do obrony bliskiej. Przebudowę baterii na fort międzypolowy obrony bliskiej zakończono prawdopodobnie dopiero po wybuchu I wojny światowej. Przebudowano odcinek szyjowy, likwidując pięcioboczną basteję szyjową, którą zastąpiono kaponierą. Wzniesiono podwójne, murowane koszary, schron centralny i remizy dla dział. Fort należał do VI obwodu obronnego Siedliska.
W czasie pierwszego oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) fort wraz z sąsiednimi dziełami obronnymi brał udział w odparciu silnego ataku Rosjan na Grupę Siedliską fortyfikacji. W drugim oblężeniu (9.11.1914-22.03.1915) fort nie był bezpośrednio atakowany. Przed poddaniem twierdzy 22.03.1915 r. został częściowo wysadzony w powietrze. Podczas trzeciego oblężenia (30.05-4.06.1915) fort zajęły wojska niemieckie i austro-węgierskie.
W okresie międzywojennym rozebrano koszary i schron centralny w celu pozyskania materiałów budowlanych.
Źródło: zabytek.pl
Inne obiekty znajdujące się w:
Twierdza Przemyśl
- Twierdza Przemyśl - Bateria międzypolowa "Pruchnicka droga"
- Twierdza Przemyśl - Bateria NZW XVIIIc "Las"
- Twierdza Przemyśl - Bateria sprzężona W X/B2 "Orzechowce"
- Twierdza Przemyśl - Bateria sprzężona XVa "Borek"
- Twierdza Przemyśl - Bateria W X/B3 "Orzechowce"
- Twierdza Przemyśl - Bateria W X/B4 "Orzechowce"
- Twierdza Przemyśl - Bateria XVIb "Kopiec Tatarski"
- Twierdza Przemyśl - Bateria XVIIa "Browar"
- Twierdza Przemyśl - Bateria XXIa "Jamki"
- Twierdza Przemyśl - Brama "Na Lipowicy"
- Twierdza Przemyśl - Brama "Na Zniesieniu"
- Twierdza Przemyśl - Brama Dobromilska
- Twierdza Przemyśl - Brama Krównicka
- Twierdza Przemyśl - Brama Sanocka Dolna
- Twierdza Przemyśl - Brama Sanocka Górna
- Twierdza Przemyśl - Fort 1 "Krówniki"
- Twierdza Przemyśl - Fort 12 "Buszkowiczki"
- Twierdza Przemyśl - Fort 13 "Łapajówka"
- Twierdza Przemyśl - Fort 3 A "Kruhel"
- Twierdza Przemyśl - Fort 3 C "Kruhel"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW IIb "Cyków"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW IV "Optyń"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW IX "Brunner"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW Va "Biadoliny" ("Grochowce-Leśniczówka")
- Twierdza Przemyśl - Fort GW VII "Prałkowce"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW VII 1/2 "Tarnawce"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW VIIIa "Łętownia-Leśniczówka"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW XIa "Cegielnia"
- Twierdza Przemyśl - Fort GW XIII "San Rideau" w Bolestraszycach
- Twierdza Przemyśl - Fort GW XIIIa "Zabłocie”"
- Twierdza Przemyśl - Fort II "Jaksmanice"
- Twierdza Przemyśl - Fort IIa "Mogiłki"
- Twierdza Przemyśl - Fort IXa "Przy Krzyżu"
- Twierdza Przemyśl - Fort N XIXa "Buda"
- Twierdza Przemyśl - Fort N XVIc "Trzy Krzyże"
- Twierdza Przemyśl - Fort N XX "Przekopana"
- Twierdza Przemyśl - Fort N XXI "Bakończyce"
- Twierdza Przemyśl - Fort N XXIa "Kanał"
- Twierdza Przemyśl - Fort NHW XIX "Winna Góra"
- Twierdza Przemyśl - Fort nr 2 "Nehrybka"
- Twierdza Przemyśl - Fort V "Grochowce"
- Twierdza Przemyśl - Fort W I „Salis-Soglio” w Siedliskach
- Twierdza Przemyśl - Fort W III "Łuczyce"
- Twierdza Przemyśl - Fort W IIIa "Hermanowice-Kolej"
- Twierdza Przemyśl - Fort W VI "Iwanowa Góra" (Helicha)
- Twierdza Przemyśl - Fort W VIb "Lipnik"
- Twierdza Przemyśl - Fort W VIII "Łętownia" w Kuńkowcach
- Twierdza Przemyśl - Fort W X "Orzechowce"
- Twierdza Przemyśl - Fort W Xa "Pruchnicka droga"
- Twierdza Przemyśl - Fort W XIIIb "Bolestraszyce"
- Twierdza Przemyśl - Fort XI "Duńkowiczki"
- Twierdza Przemyśl - Fort XII "Werner" w Żurawicy
- Twierdza Przemyśl - Fort XII 1/2 "Żurawica"
- Twierdza Przemyśl - Fort XV "Borek" w Siedliskach
- Twierdza Przemyśl - Fort XVI "Zniesienie" w Przemyślu
- Twierdza Przemyśl - Fort XVIII "Lipowica"
- Twierdza Przemyśl - Fort XVIIIa "Strzelnica"
- Twierdza Przemyśl - Fort XVIIIb "Głęboka"
- Twierdza Przemyśl - Prochownia "Na Ostrowiu"
- Twierdza Przemyśl - Punkt oporu "Kamieniołom"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec "Hurko" A
- Twierdza Przemyśl - Szaniec "Hurko" B
- Twierdza Przemyśl - Szaniec (ul. Lwowska)
- Twierdza Przemyśl - Szaniec 3 B "Kruhel"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec 34 1/2
- Twierdza Przemyśl - Szaniec Bramy "Na Lipowicy"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec międzypolowy piechoty W X/B1 "Orzechowce"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec N XVIa "Laboratorium"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec N XVIIb "Dynamit"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec N XXI a "Jamki"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S 1/1 "Pobereże-Kleszcze"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S 1/2 "Pobereże-Piła"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S 18 "Czeremoszna"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S1 "Pobereże"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S2 "Wilcze"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S3 "Garbarze"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec S4 "Lipowica"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec Sch XI "Duńkowiczki"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 11 "Lempertówka"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 12 "Lempertówka"
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 5 Bramy na Ostrowiu
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 6 Bramy Dubieckiej
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 7
- Twierdza Przemyśl - Szaniec SZ 9 "Krzemieniec"
- Twierdza Przemyśl - Zespół strzelnicy wojskowej (ul. Paderewskiego)
- Twierdza Przemyśl - Zespół Wojennego Magazynu Prochu nr 1