Twierdza Przemyśl - Fort nr 2 "Nehrybka"

Bateria 2 „Nehrybka” została zbudowana w 1887 r. podczas intensywnych prac związanych z przygotowaniem obwarowań Przemyśla do odparcia rosyjskiego gwałtownego uderzenia, którego obawiano się w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w tej części Europy. Bateria artylerii obrony dalekiej powstała na pn. od zespołu dworsko-parkowego w miejscowości Nehrybka przy fortecznej drodze rokadowej pd. części pierścienia zewnętrznego. Wchodziła w skład tzw. „linii wspierającej” Twierdzy Przemyśl.

Zadaniem baterii było wspieranie położonych na pd. od niej dzieł pierścienia zewnętrznego: baterii 3 Süd (późniejszy fort międzypolowy GZW IIIa Hermanowice-Kolej) oraz fortu W III Łuczyce w obronie dalekiej doliny rzeki Wiar z strategiczną linią kolejową Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej Łupków-Zagórz-Chyrów-Przemyśl i drogą z Przemyśla do Dobromila. Kolejnym zadaniem baterii była bliska obrona ważnego mostu na Wiarze na głównej drodze rokadowej pd. części zewnętrznego pierścienia fortów. W 1901 r. bateria była uzbrojona w 2 działa 8 cm M.75. Jej załogę stanowiło 16 artylerzystów. W 1909 r. na uzbrojeniu baterii znajdowały się 2 działa 9 cm M.75/96 Feldkanone na lawetach polowych.

Podczas walk o Twierdzę Przemyśl w latach 1914-1915 bateria nie odegrała większej roli. Podczas kapitulacji twierdzy 22.03.1915 r. zostało zniszczone jej uzbrojenie. Po wojnie uległ zniszczeniu schron główny. W 1963 r. na terenie baterii pochowano w zbiorowej mogile 830 ekshumowanych zamordowanych i zmarłych jeńców radzieckich i włoskich, więźniów obozu Stalag 321 w Nehrybce i Pikulicach. W tym czasie zniwelowano wał lewego barku i częściowo lewego czoła baterii. W następnych latach na terenie baterii ustawiono pomnik dla upamiętnienia tych ofiar. Przy okazji zlikwidowano duży odcinek wału szyjowego, wał schronu głównego oraz poprzecznice ze schronami pogotowia. Pozostawiono jedynie pozbawione osłony ziemnej 2 sklepienia z blachy falistej prawego schronu pogotowia. W 2014 r. po kolejnych ekshumacjach pochowano tu szczątki 2962 ofiar. W 2016 r. ukończono urządzanie cmentarza. Zlikwidowano niszczejący pomnik, wzniesiono murowane ściany na których umieszczono tablice informujące o cmentarzu, ścianę oporową w odcinku czołowym wału oraz murowane obramowania mogił. Obcięto połowę zachowanych sklepień schronu pogotowia. Pozostałą część przykryto płaszczem betonowym i ponownie obsypano ziemią rekonstruując zniwelowaną część wału. Przed schronem zbudowano szerokie schody terenowe.

Źródło: zabytek.pl