Drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Złockiem

Drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Złockiem to dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka św. Dymitra (też: św. Demetriusza, Rycerza i Męczennika), zbudowana w latach 1867–1872. Przejęta przez parafię rzymskokatolicką w Złockiem w 1951 roku. Świątynia leży na szlaku architektury drewnianej w Województwie Małopolskim. Cerkiew z modrzewiowego drzewa zbudowano w Złockiem - dziś dzielnicy Muszyny - w stylu zachodniołemkowskim. Można go rozpoznać po zestawieniu większych i mniejszych wież. Dziś jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Wznosi się w górnej części wsi, na wysokości ok. 530 m n.p.m., w kępie drzew na grzbiecie, rozdzielającym dolinki Złockiego Potoku na wschodzie i Szczawnika na zachodzie. Miejsce to znajduje się w południowej części pasma Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim.

Budowniczym cerkwi był Kondracz, który jako pierwszy zastosował obcy dla łemkowszczyzny, a popularny w Rosji i na Bałkanach wzorzec cerkwi na planie krzyża, zwieńczonej masywną kopułą. Do połowy XX wieku świątynia funkcjonowała jako parafia greckokatolicka. Z powodu wysiedlenia tutejszych Łemków w ramach Akcji „Wisła” w 1951 roku została zamieniona na kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Od frontu znajduje się wieża oraz prezbiterium, zwieńczone ośmiobocznymi hełmami. Wewnątrz zachował się kompletny, pięknie zdobiony ikonostas z II połowy XIX wieku, oraz polichromia figuralno-ornamentalna. Na uwagę zasługują również trzy ołtarze boczne w stylu rokokowym oraz barokowy krucyfiks. Wśród licznie zgromadzonych w cerkwi obrazów wyróżnia się starszy od samej cerkwi barokowo-ludowy obraz „Chrystus u słupa”, pochodzący jeszcze z XVIII wieku. Ciekawe są także dziewiętnastowieczne ikony: „Ukrzyżowanie” oraz „Święci Cyryl i Metody”. Z czasów współczesnych pochodzą: ołtarz główny, chrzcielnica i dzwonnica drewniana. Stacje drogi krzyżowej są dziełem rzeźbiarza ludowego Józefa Kuczaja.

Obok cerkwi znajduje się cmentarz rzymsko- i greckokatolicki z XIX w. otoczony murem. Wokół stare lipy; jedna z nich, znajdująca się przy drodze, chroniona jako pomnik przyrody.

Drewniana, konstrukcji zrębowej, zbudowana jest nietypowo na planie krzyża. Nawa wraz z prezbiterium oraz transept nakryte są dachami dwuspadowymi, o szczytach naczółkowych. W miejscu ich przecięcia wznosi się wysoki, ośmiokątny tambur, nakryty kopułą. Kopułę oraz szczyt dachu nad prezbiterium wieńczą dwukondygnacyjne, pozorne latarnie. Do nawy przylega, wzniesiona na jej osi, wieża konstrukcji słupowo-ramowej, nakryta niskim dachem namiotowym i zwieńczona również dwupiętrową, pozorną (ślepą) latarnią. Wszystkie dachy są współcześnie kryte blachą. Cała świątynia jest od zewnątrz szalowana poziomo kładzionymi deskami.

We wnętrzu kompletny XIX wieczny ikonostas w stylu barokowym, autorstwa Antoniego i Michała Bogdańskich ze Lwowa. Prezentuje on schemat typowy dla zachodniej łemkowszczyzny. W cerkwi znajdują się także dwa XIX-wieczne ołtarze boczne przedstawiające Matkę Bożą z Dzieciątkiem oraz świętych Cyryla i Metodego, a także przeniesiony z poprzedniej cerkwi XVIII-wieczny, barokowy krucyfiks w bogatym obramieniu snycerskim.

Wnętrze świątyni w większości zachowało naturalną barwę drewna. Polichromia w prezbiterium pochodzi z 1876. Plafon "Wniebowstąpienie" namalowany został najprawdopodobniej przez J. Bogdańskiego, ucznia Jana Matejki.

Stacje Drogi Krzyżowej współczesne, wykonane w 1980 przez rzeźbiarza ludowego z Kąclowej, Józefa Kuczaja.

O „złockiej ikonie” wspomniał Jerzy Harasymowicz w jednym ze swych najbardziej znanych wierszy pt. „W lesie listopadowym”.

Źródło: drewniana.malopolska.pl / visitmalopolska.pl