Mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego w Złockiem

Mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego w Złockiem położona jest właściwie na granicy wsi Jastrzębik i Złockie w województwie małopolskim, w gminie Muszyna. Mofeta usytuowana jest w dnie bagnistego koryta potoku Złockiego, przez co wypływ CO2 częściowo ma miejsce pod pokrywą wody i dlatego jest doskonale widoczny. W kilku punktach, na powierzchni około 25 m², wydobywają się nieustannie w dzień i w nocy różnej wielkości i ze zmienną częstotliwością bąble CO2. W rejonie tym występuje kilka źródeł wód mineralnych. Największe nazwane jest Bulgotką, inne, Zatopione – pokryte jest wodą potoku; występuje tu również samotna sucha ekshalacja dwutlenku węgla – Dychawka. Nazwy te doskonale obrazują ich charakterystyczne cechy, gdyż pękające bąble wydają syczące i bulgoczące odgłosy, a z pozbawionej wody Dychawki słychać „oddech” ziemi.

W Jastrzębiku jest więcej takich mofet. Ta uznana została za pomnik przyrody nieożywionej i nadano jej imię prof. Henryka Świdzińskiego, który ją odkrył w 1938 r. Gmina Muszyna udostępniła ją turystom, ze środków gminnych zamontowano tutaj tablice informacyjne, schodki i kładkę, oraz obudowano dwa miejsca, w których z wody wydobywają się gazy („Bulgotka” i „Dychawka”).

Wydobywający się gaz odznacza się bardzo wysoką zawartością CO2, wynoszącą 94,3 %, a w jego składzie znajduje się również N2 – 4,17 % i O2 – 0,44 %. Gaz ten pochodzi z głębokiego podłożą subdukowanego w miocenie pod orogen Karpat a genetycznie jest on związany z młodotrzeciorzędowym wulkanizmem i/lub niskotemperaturowym metamorfizmem skał węglanowych.

Mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego jest największą i najwydajniejszą w Polsce (pod względem ilości wydobywającego się gazu). Ma powierzchnię ok. 25 m², a ilość wydobywającego się gazu szacuje się na około 10 m³ na minutę. Gaz wydobywa się w tym miejscu stale w postaci bąbelków. Składa się on głównie z dwutlenku węgla (95%), poza tym jest to azot (3,87%), metan (0,67%) i tlen (0,21%). Dwutlenek węgla (CO2) wydobywa się z bardzo dużych głębokości. Przenikając przez wodę nasyca ją, tworząc liczne w Jastrzębiku źródła wód mineralnych (m.in. źródło św. Łukasza), a w niektórych miejscach tworzy mofety. Rdzawy kolor wody pochodzi od koloidalnego osadu, powstającego w wyniku hydrolizy węglanu żelaza, przy udziale bakterii żelazowych.

Nad mofetą giną owady, ptaki, były nawet przypadki padania owiec. Dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza, gromadzi się więc przy ziemi. Jeśli nie rozwieje go wiatr, zabija wszystkie unoszące się nad mofetą owady. Dwutlenek węgla wydobywa się nie tylko w mofetach, ale i w wielu innych miejscach w Jastrzębiku i okolicach. Dawniej gromadzący się w piwnicach gaz był zmorą mieszkańców tych okolic. Zdarzył się przypadek śmiertelnego zaduszenia właścicielki w jednej z takich piwniczek oraz człowieka kopiącego studnię. Obecnie nie zdarza się to, gdyż piwnice są betonowe i uszczelnione.

Skoncentrowany wypływ wód podziemnych na powierzchnię terenu ze źródła „Zatopione” maskowany jest stale przez wody powierzchniowe potoku Złocki. Źródło, to jeden z elementów mofety, Pomnika przyrody nieożywionej im. Profesora Henryka Świdzińskiego, który został również wpisany na Europejską listę stanowisk geoochrony. Obok źródła „Zatopione” i „Bulgotka” znajduje się ekshalacja CO2 „Dychawka”.

Mofeta jest pomnikiem przyrody ustanowionym 7 grudnia 1998 r.

Źródło: wikipedia.pl