Beskidzki Dom Zielin „Przytulia” w Brennej
A-268-78








19 sierpnia 1923 r. z inicjatywy Stowarzyszeń Młodzieży Katolickiej stanął drewniany budynek: Dom Katolicko-Ludowy, mieszczący dużą salę ze sceną i szereg lokali mniejszych. Wybudowano go w czasie największego kryzysu gospodarczego. Budowa mogła dotrzeć do szczęśliwego końca jedynie dzięki pomocy znacznej części mieszkańców, którzy wsparli budowę datkami, pożyczkami, robocizną i materiałami budowlanymi. Poświęcenie budynku odbyło się 19 sierpnia 1923 r., przez ks. prałata Józefa Londzina, którego z czasem obrano patronem Domu Katolicko-Ludowego. Budynek stanowił miejsce spotkań stowarzyszeń, posłużył także za pierwszą siedzibę Chrześcijańskiej Spółki Spożywczej, w nim odbywały się koncerty, występy, przedstawienia teatralne. W Domu mieściła się również biblioteka. W czasie II wojny światowej budynek był nieczynny dla działalności publicznej. Tuż za budynkiem w stodole hitlerowcy spalili jeńców włoskich oraz mieszkańców Brennej, o czym przypomina pomnik znajdujący się w miejscu tragedii. Po zakończeniu działań wojennych budynek został przejęty przez władzę ludową i wykorzystany jako sala kinowa. W 1995 roku Komisja Majątkowa dla Kościoła Katolickiego przejęła budynek, tym samym stał się on własnością Diecezji Bielsko-Żywieckiej, która z kolei przekazała go parafii św. Jana Chrzciciela w Brennej. Przez ostatnie lata budynek był dzierżawiony przez Gminę Brenna, a następnie Ośrodek Promocji, Kultury i Sportu Gminy Brenna, gdzie swoją siedzibę miał Gminny Ośrodek Kultury, stąd kolejna znana wśród mieszkańców nazwa budynku – GOK. W jednym z pomieszczeń mieściła się Izba Regionalna, prezentująca wnętrze starej breńskiej chałupy. GOK był też miejscem spotkań kulturalno-towarzyskich, to w jego sali odbywały się zabawy taneczne, wigiljki, spotkania kół, stowarzyszeń, warsztaty dla dzieci. Do niedawna była to również siedziba Zespołu Regionalnego „Brenna”, gdzie odbywały się próby, przechowywano stroje i rekwizyty. Co roku Noc Świętojańska rozpoczyna się od przemarszu Zespołu Regionalnego właśnie spod budynku Starego Kina. Planuje się, iż po wykonaniu robót remontowych budynek zostanie otwarty w grudniu 2017 pod nazwą Beskidzki Dom Zielin „Przytulia”.
Źródło: sad.slaskie.travel
Geneza powstania budynku i jego budowa
Do roku 1920 roku życie w Brennej toczyło się powoli, zgodnie z rytmem przyrody, obrzędami religijnymi i ludowymi. Dopiero w roku 1919 roku nastąpiło przebudzenie w miejscowej społeczności, która zaczęła patrzeć dalej, pragnęła się rozwijać, działać i kształcić, a wszystko za sprawą ks. wikarego Wiktora Kubaczki, który zainicjował powstanie Stowarzyszeń Młodzieży Katolickiej. Początkowo członkowie spotykali się w wynajętej izdebce, w jednej z breńskich chat. Jednak „zrodziła się w kilku umysłach śmiała myśl: A gdybyśmy tak sobie wybudowali własny dom? Rozsądniejsi wzruszyli ramionami i tłumaczyli bezsensowność takiego zamiaru przy zupełnym braku podstaw materialnych: pusta kasa, drożyzna, ciężkie czasy itp. Ale zapał raz zbudzony, nie dał się powstrzymać. Przekonano nieśmiałych i zabrano się ochoczo, żywiołowo do dzieła, nie zważając na jawną czy skrytą nienawiść różnych osób wpływowych. Inicjatorzy hojnie sypnęli datkami, wyrzekając się na lat kilka wygód osobistych, życzliwi spośród starszych dopomogli materiałem i furmanką, a szlachetne osoby z sąsiedztwa przyszły z pomocą finansową. Ponieważ fundusze nie wystarczały, zaciągnięto większe pożyczki wekslowe w bankach, a długoterminowe waloryzowane u miejscowych obywateli. Po dwuletnich wysiłkach 19 sierpnia 1923 r. stanął wreszcie okazały, choć drewniany gmach: Dom Katolicko-Ludowy, mieszczący dużą salę ze sceną i szereg lokali mniejszych. Był to dzień triumfu i chwały dla stowarzyszonej młodzieży, ożywionej mocną, niezachwianą wiarą, co w chwilach ciężkich dodawała otuchy wątpiącym, zachęcała do łamania najgroźniejszych przeszkód. Dom ten wkrótce stał się ośrodkiem życia publicznego w gminie, zgromadził młodzież i starszych na zebraniach, przedstawieniach i zabawach – symbolizował żywą ideę chrześcijańsko – narodową.” („Gwiazdka Cieszyńska”, 5 XI 1926, nr 87).
Była to inwestycja niezwykła, we wsi zacofanej, o której mówiono, że w niej „świat deskami zabity” powstał pierwszy na całym Śląsku Dom Katolicko-Ludowy. Wybudowano go w czasie największego kryzysu gospodarczego, gdy inflacja szalała. Decyzja o budowie domu padła w 1921 roku. Pół roku później, w maju 1922 r. kupiono małą działkę o powierzchni 600 m² (30x20 m) od gospodarzy Karola Bojdy i Pawła Holeksy za 225 tyś. marek polskich. Kosztorys sporządzony przez komitet budowy, w skład którego wchodzili: Józef Gielata, Karol Sabath, Antoni Heller oraz Józef Heller, wynosił 8 mln marek polskich. Spodziewano się jednak, że koszty obniżą się do 5 mln, a to za sprawą darmowej robocizny i części materiałów darowanej przez brenniaków. Oczywiste jest, że budowa mogła dotrzeć do szczęśliwego końca jedynie dzięki pomocy znacznej części mieszkańców, którzy wsparli budowę datkami, pożyczkami, robocizną i materiałami budowlanymi (wybrani darczyńcy: członkowie breńskiego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej – 253 tyś. mk., druhny z breńskiego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej – 22,5 tyś. mk., breńskie stowarzyszenia – 95 tyś. mk., inni mieszkańcy gminy – 271,9 tyś. mk., cegiełki i składki weselne – 101,405 tyś. mk.). Istotne jest, że dom wybudowano tylko własnymi środkami, bez dotacji ze strony państwa.
Poświęcenie budynku odbyło się 19 sierpnia 1923 r., tego uroczystego aktu dokonał ks. prałat Józef Londzin, którego z czasem obrano patronem Domu Katolicko-Ludowego. Budynek stanowił miejsce spotkań stowarzyszeń, posłużył także za pierwszą siedzibę Chrześcijańskiej Spółki Spożywczej, w nim odbywały się koncerty, występy, przedstawienia teatralne. W Domu mieściła się również biblioteka Stowarzyszenia, z której brenniacy wypożyczali książki, najczęściej podczas powrotu z niedzielnej mszy. Do tej pory niektórzy mieszkańcy pamiętają te nieszczęsne czasy, gdy zaczytana żeńska część rodziny zapominała o niedzielnym obiedzie. Kolejne lata Stowarzyszenia to czas pracy i pozyskiwania środków na spłatę długów zaciągniętych na budowę Domu. Na ten cel przeznaczano pieniądze pozyskane ze sprzedaży wejściówek na przedstawienia teatralne, koncerty oraz dalsze darowizny.
Czasy powojenne i współczesność
W czasie II wojny światowej budynek był nieczynny dla działalności publicznej. Po zakończeniu działań wojennych został przejęty przez władzę ludową i wykorzystany jako sala kinowa. Do tej pory, w świadomości wielu brenniaków, budynek ten figuruje pod nazwą Stare Kino.
W 1995 roku Komisja Majątkowa dla Kościoła Katolickiego przejęła budynek, tym samym stał się on własnością Diecezji Bielsko-Żywieckiej, która z kolei przekazała go parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Brennej. Przez ostatnie lata budynek był dzierżawiony przez Gminę Brenna, a następnie Ośrodek Promocji, Kultury i Sportu Gminy Brenna, gdzie swoją siedzibę miał Gminny Ośrodek Kultury, stąd kolejna znana wśród mieszkańców nazwa budynku – GOK. W jednym z pomieszczeń mieściła się Izba Regionalna, prezentująca wnętrze starej breńskiej chałupy. GOK był też miejscem spotkań kulturalno-towarzyskich, to w jego sali odbywały się zabawy taneczne, wigiljki, spotkania kół, stowarzyszeń, warsztaty dla dzieci. Do niedawna była to również siedziba Zespołu Regionalnego „Brenna”, gdzie odbywały się próby, przechowywano stroje i rekwizyty. Co roku Noc Świętojańska rozpoczyna się od przemarszu Zespołu Regionalnego właśnie spod budynku Starego Kina. Obecnie budynek stoi niezagospodarowany, wymagający remontu. Jako obiekt zabytkowy renowacja musi być prowadzona pod kontrolą konserwatora.
Źródło: turysta.brenna.org.pl
Inne obiekty znajdujące się w:
Beskid Śląski
- Amfiteatr Skalite w Szczyrku
- Barania Góra (1215 m n.p.m.)
- Baseny w Hotelu Kotarz w Brennej
- Beskid (825 m n.p.m.)
- Beskidzki Dom Zielin „Przytulia” w Brennej
- Bike Park Skolnity w Wiśle
- Błatnia (917 m n. p. m.)
- Borowina (718 m n.p.m.)
- Bulwary nad Żylicą w Szczyrku
- Bulwary wiślane w Ustroniu
- Centralny Ośrodek Sportu w Szczyrku
- Chata Grabowa w Brennej
- Chatka AKT na Pietraszonce w Istebnej
- Chlebowa Chata w Górkach Małych
- Cieślar (920 m n.p.m.)
- Czupel (882 m n.p.m.)
- Dawne schronisko PTTK na Równicy
- Dawny Dom Wycieczkowy PTTK "Nad Zaporą" w Wiśle-Czarnem
- Dolina Białej Wisełki
- Dolina Czarnej Wisełki
- Dolina potoku Jasionka
- Dolina Szerokiego Potoku w Jaworzu
- Dolina Wapienicy
- Dorkowa Skała
- Drewniana kaplica Konarzewskich na Buczniku w Istebnej
- Drewniana kaplica św. Jadwigi Śląskiej na Zadnim Groniu (Wisła)
- Drewniany kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Istebnej
- Drewniany kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Szczyrku
- Drewniany kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle
- Dworek myśliwski "Konczakówka" w Brennej
- Dziki Wodospad w Brennej Hołcynie
- Enklawa Budownictwa Drewnianego w Wiśle
- Gawlasi (1077 m n.p.m.)
- Góra Matyska (609 m n.p.m.)
- Góra Tuł (621 m n.p.m.)
- Górski Park Równica w Ustroniu
- Jaskinia Lodowa w Szczyrku
- Jaskinia Malinowska
- Jaskinia w Trzech Kopcach
- Jezioro Czerniańskie
- Karczma "Soszów" w Wiśle
- Kaskady Rodła w Wiśle
- Kiczory (990 m n.p.m.)
- Klimczok (1117 m. n.p.m.)
- Kobyla (802 m n.p.m.)
- Kolej krzesełkowa "Skrzyczne I Szczyrk-Jaworzyna" - stacja dolna
- Kolej krzesełkowa "Skrzyczne I Szczyrk-Jaworzyna" - stacja górna
- Kolej krzesełkowa "Skrzyczne II Jaworzyna-Skrzyczne" - stacja dolna
- Kolej krzesełkowa "Skrzyczne II Jaworzyna-Skrzyczne" - stacja górna
- Kolej linowa "Czantoria" - stacja dolna
- Kolej linowa "Czantoria" - stacja górna
- Kolej Linowa "Szyndzielnia" - stacja dolna
- Kolej Linowa "Szyndzielnia" - stacja górna
- Kompleks Zagroń w Istebnej
- Kościół pw. św. Klemensa w Ustroniu
- Kotarz (974 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim
- Kozia Góra (683 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim
- Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu
- Lipowski Groń (743 m n.p.m.)
- Magura (1109 m. n.p.m.) w Beskidzie Śląskim
- Malinów (1115 m n.p.m.)
- Malinowska Skała (1152 m n.p.m.)
- Mała Czantoria (864 m n.p.m.)
- Małe Skrzyczne (1211 m n.p.m.)
- Mini-wieża widokowa na Kubalonce
- Mini-wieża widokowa na Szarculi (pod Dorkową Skałą)
- Muzeum motocykli „Rdzawe diamenty” w Ustroniu
- Muzeum Ustrońskie w Ustroniu
- Ochorowiczówka - Muzeum Magicznego Realizmu
- Orłowa (813 m n. p. m.)
- Ośrodek narciarski "Czantoria" w Ustroniu
- Ośrodek narciarski "Nowa Osada" w Wiśle
- Ośrodek narciarski "Stożek" w Wiśle
- Ośrodek narciarski Szczyrk Mountain Resort - Czyrna
- Ośrodek narciarski Szczyrk Mountain Resort - Solisko
- Palenica (688 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim
- Palenica (672 m n.p.m.)
- Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego
- Park Turystyki w Brennej
- Park wodny "Baseny Wisła" w Wiśle
- Park wodny "Tropikana" w Wiśle
- Park Zdrojowy w Ustroniu
- Pijalnia Wód Mineralnych w Ustroniu
- Plac św. Jakuba
- Platforma widokowa na Skrzycznem
- Platforma widokowa przy Jeziorze Czerniańskim
- Potok Biała Wisełka
- Potok Czarna Wisełka
- Pozycja "Węgierska Górka" - Fort "Waligóra"
- Pozycja "Węgierska Górka" - Fort "Włóczęga"
- Promenada nadrzeczna w Wiśle
- Punkt widokowy "Cieńków" w Wiśle
- Rezerwat przyrody "Wisła" w Wiśle
- Rezerwat przyrody „Kuźnie”
- Rezerwat przyrody „Stok Szyndzielni”
- Rezerwat przyrody „Zadni Gaj” w Cisownicy
- Rezerwat przyrody Barania Góra
- Rezerwat przyrody Czantoria
- Rezerwat przyrody Jaworzyna
- Równiański Wierch (1161 m n.p.m.)
- Równica (885 m n.p.m.)
- Rynek w Ustroniu
- Rzeka Wisła w Ustroniu
- Schronisko "Soszów" w Wiśle
- Schronisko "Stefanka" na Koziej Górze
- Schronisko górskie „Dębowiec” w Bielsku-Białej
- Schronisko na "Stecówce" w Istebnej
- Schronisko PTTK Klimczok
- Schronisko PTTK na Błatniej
- Schronisko PTTK na Szyndzielni
- Schronisko PTTK Przysłop pod Baranią Górą
- Schronisko PTTK Skrzyczne
- Schronisko PTTK Stożek (957 m n.p.m.)
- Skocznia narciarska im. Adama Małysza w Wiśle Malince
- Skocznie narciarskie Wisła Centrum
- Skrzyczne (1257 m n.p.m.)
- Stacja narciarska "Cieńków" w Wiśle
- Stacja narciarska "Klepki" w Wiśle
- Stacja narciarska "Skolnity" w Wiśle
- Stacja narciarska "Soszów" w Wiśle
- Stacja narciarska "STOK" w Wiśle
- Stacja narciarska Beskid Sport Arena w Szczyrku
- Stacja Turystyczna "Światowid" w Wiśle
- Stara Karczma w Szczyrku
- Stara Karczma w Wiśle
- Stara zagroda "Chata Wuja Toma" w Szczyrku
- Stary Groń (798 m n.p.m.)
- Stołów (1035 m. n.p.m.)
- Stożek Mały (843 m n.p.m.)
- Stożek Wielki (979 m n.p.m.)
- Szarcula (803 m n.p.m.)
- Szyndzielnia (1028 m. n.p.m.)
- Taras widokowy Poniwiec
- Tor saneczkowy Czantoria
- Tor saneczkowy na Równicy w Ustroniu
- Trzy Kopce (1082 m n.p.m.)
- Trzy Kopce Wiślańskie (810 m n.p.m.)
- Układ urbanistyczny Wisły
- Uzdrowisko Ustroń
- Wiadukt kolejowy w Łabajowie (Wisła Głębce)
- Wielka Cisowa (878 m n.p.m.)
- Wielka Czantoria (995 m n.p.m.)
- Wierch Wisełka (1197 m n.p.m.)
- Wieża widokowa na Baraniej Górze
- Wieża widokowa na Starym Groniu
- Wieża widokowa na Szyndzielni
- Wodsopad na Wapienicy
- Wychodnia skalna na Malinowskiej Skale
- Wyciąg "Poniwiec Mała Czantoria" w Ustroniu
- Wysokie (756 m n.p.m.)
- Zameczek Prezydenta RP na Zadnim Groniu w Wiśle
- Zamek Dolny w Wiśle
- Zapora na Jeziorze Czerniańskim
- Zbiornik retencyjny "Gańczorka"
- Zbiornik Wapienica
- Zespół skoczni narciarskich "Skalite" w Szczyrku
- Zielony Kopiec (1152m n.p.m.)
- Źródełko w Podlesiu
- Źródła Białej Wisełki
- Źródła Czarnej Wisełki
- Źródło Karola w Ustroniu
- Źródło Malinki w Wiśle
- Źródło Olzy
- Źródło pod Szyndzielnią
- Źródło Żelaziste w Ustroniu