Sztolnie Kowary - Kopalnia Liczyrzepa
Sztolnie Kowary - Kopalnia Liczyrzepa to podziemna trasa turystyczna o długości ok. 1200 m, oddana do użytku 24 kwietnia 2000 roku w dawnej Kopalni Liczyrzepa, która była częścią Zakładów Przemysłowych R-1 zajmujących się poszukiwaniem oraz pozyskiwaniem i wysyłaniem rudy uranowej (U-238) do ZSRR. Początkowo w szolniach kowarskich (XIX w.) wydobywano fluoryt, zaś w Iatach 40. i 50. XX w. rudę uranu. Na trasie zobaczymy m.in. wystawę minerałów, symulację wybuchu na przodku, makietę bomby Little Boy, kaplicę św. Barbary oraz skład dynamitu.
Na trasie zwiedzania znajduje się 13 punktów dozymetrycznych stale monitorowanych przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi.
Kopalnia eksploatowana była w czasie II wojny światowej przez Niemców, po wojnie natomiast przez ZSRR. Prace wydobywcze zakończono w 1973, od tego roku Politechnika Wrocławska prowadzi w kopalni badania i zajęcia dla studentów.
Podziemna Trasa Turystyczna Sztolnie Kowary jest dostępna dla odwiedzających codziennie, a wejścia odbywają się o następujących godzinach: 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:00, 16:00, 17:00.
Informacje praktyczne:
- Dwie osoby dorosłe to minimalna Wymagalna ilość uczestników by zwiedzanie mogło się odbyć (nie wlicza się w to przewodnika)
- Długość trasy - 1200 m.
- Czas zwiedzania ok. 1 godz.
- Temperatura wewnątrz ok. +8 o C . w sezonie letnim zalecamy zabranie cieplejszej odzieży
- Wilgotność ok. 98 %.
- Trasa jest oświetlona elektrycznie.
- Kopalnia dostępna dla niepełnosprawnych.
Rozpoznanie bogactw naturalnych Sudetów Zachodnich nastąpiło we wczesnym średniowieczu, kiedy to z dalekiego południa i zachodu przybyli na Śląsk poszukiwacze cennych kruszców - zwani Walończykami lub Walonami. Walończycy posiadali niezwykłe umiejętności wydzierania tajemnic ziemi, żyli z poszukiwań kruszców i minerałów oraz ich obróbki. Patronem Walończyków został św. Wawrzyniec, który z czasem swoją opieką objął wszystkich poszukiwaczy i ludzi gór. Kaplica pod jego wezwaniem stoi na szczycie Śnieżki. Po spenetrowaniu przez Walończyków całych Karkonoszy w XII-XV w. i odkryciu wielu cennych metali - rozpoczął się okres eksploatacji bogactw. Średniowieczna tradycja przypisuje założenie pierwszej kopalni żelaza w dolinie Jedlicy mistrzowi górniczemu - Walończykowi imieniem Laurentius Angelus w roku 1148. Pierwsza wzmianka o Kowarach pochodzi z 1355 roku z orzeczenia Bolka II Świdnicko-Jaworskiego o zakazie wywożenia z terenu księstwa rudy żelaza.
O wielkim znaczeniu kopalń kowarskich świadczy wiele późniejszych dokumentów, takich jak nadanie praw górniczego miasta - rok 1513, czy też zamówienie Króla Zygmunta Augusta z roku 1564 na oręż. Wojna 30 letnia doprowadziła do upadku górnictwa i przemysłu żelaznego.
W latach dwudziestych XX w. w sztolniach po rudach żelaza Niemcy rozpoczęli poszukiwania i wydobywanie uranu. W czasie II Wojny Światowej w Oranienburgu przeprowadzono badania kowarskich rud uranowych dla potrzeb niemieckiej atomistyki.
Po wojnie rudy uranu wydobywano dla ZSRR z przeznaczeniem do wyprodukowania bomby atomowej. Pozyskiwaniem i przygotowaniem rud do wysyłki zajmowały się Zakłady R1, działalność ich była ściśle tajna, a praca i życie górników pod stałą kontrolą "towarzyszy z bezpieki". Do roku 1973 w samych tylko Kowarach wydrążono ponad 20 sztolni poszukiwawczych i wykonano dziesiątki kilometrów wyrobisk podziemnych do głębokości 700 m.
Zakłady przejęła w 1973 r. Politechnika Wrocławska, prowadząc badania nad materiałami wybuchowymi i zajęcia dla studentów z zakresu prac górniczych. Kiedy odkryto lecznicze właściwości radonu na terenie byłej kopalni Podgórze wybudowano dla PPU Cieplice trzecie w Europie Podziemne Inhalatorium Radonowe, gdzie w latach 1974-1989 skutecznie leczono schorzenia układu krążenia i oddychania, zaburzenia potencji u mężczyzn, a także niedomagania kobiet.
Obecnie w podziemiach czekają zwiedzających niebywałe doznania, to tutaj zwiedzający ma szansę zobaczyć tajną i autentyczną kopalnię uranu.
Intensywne prace doprowadziły 29 IV 2000r. do powstania Podziemnej Trasy Turystycznej Kopalnia ?Liczyrzepa? - Sztolnie Kowary. Zespół sztolni nr 9, 9a, 7 i 8, to największy i najciekawszy obiekt podziemny w regionie. Długość wszystkich wyrobisk kopalnianych, to ok. 80 km. Eksplorując podziemia można poznać prawdziwe oblicze kopalni. Tu każda ściana i każdy chodnik noszą ślady ciężkiej pracy górniczych rąk. Każdy korytarz i każda komora są żywym symbolem niezwykłego paktu, jaki zawiązał się dawno temu między człowiekiem a potężną naturą. Górnictwo rud uranu owiane było tajemnicą, która sprawiła, że jego obrosłe już legendą dzieje obfitują w różnego rodzaju niejasności i przekłamania. Podczas godzinnej wyprawy z doświadczoną kadrą przewodników prowadzoną przez mgr inż. górnictwa Franciszka Gawora dyrektora ds. technicznych ZPR-1, odkrywane są tajemnice skrywane przez lata - dlaczego poszukiwano tu uranu.
Kopalnia "Liczyrzepa" - Sztolnie Kowary, to najbezpieczniejsza kopalnia w Polsce, na trasie znajduje się 13 punktów dozymetrycznych stale monitorowanych przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi. Największy Skarbiec Walonów z kolekcją minerałów, szlachetnych kamieni, kruszców i kopalin zachwyci nawet najbardziej wyrafinowane gusta zwiedzających.
Źródło: sztolniekowary.com
- Wojciech Rejman. Kopalnie uranu w Polsce. "Wiedza i Życie". 9, 1996. Prószyński Media sp. z o.o.. ISSN 0137-8929.
