Świętokrzyski Park Narodowy
Świętokrzyski Park Narodowy to jeden z 23 parków narodowych w Polsce, utworzony w 1950 roku. Położony w centralnej części Gór Świętokrzyskich, obejmuje najstarsze góry w kraju, w tym pasma Łysogór, Klonowskie, Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej oraz kilka cennych enklaw. To wyjątkowe miejsce, w którym natura, historia i legenda splatają się w jedną opowieść.
Góry Świętokrzyskie – symbol natury i legend
Góry Świętokrzyskie to najstarsze pasmo w Polsce, o łagodnych kształtach i niezwykle zróżnicowanej budowie geologicznej. Ich szczyty – Łysica (613,31 m n.p.m.) i Łysa Góra (595 m n.p.m.) – są jednocześnie najważniejszymi punktami krajobrazowymi parku. Właśnie na Łysej Górze znajduje się klasztor benedyktynów z XII wieku i Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Symbolem Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest jeleń szlachetny (Cervus elaphus). Zwierzę to od wieków kojarzone jest z majestatem i siłą natury, a jego sylwetka stanowi charakterystyczny element logo parku.
Gołoborza
Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu są gołoborza – potężne rumowiska skalne, które powstały w okresie zlodowaceń. Największe znajdują się na Łysej Górze i Łysicy, tworząc surowy, ale wyjątkowy widok, będący symbolem Gór Świętokrzyskich.
Flora
Aż 95% powierzchni parku pokrywają lasy – głównie buczyny karpackie i bory jodłowe. Występuje tu ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, w tym rzadkie i chronione, takie jak pomocnik baldaszkowy, goryczka wąskolistna czy modrzew polski. W rezerwacie „Chełmowa Góra” rośnie reliktowy modrzew polski (Larix decidua ssp. polonica), a w Świętokrzyskim Parku Narodowym można podziwiać także najstarsze jodły w Polsce – niektóre z nich mają ponad 270 lat.
Fauna
Świętokrzyski Park Narodowy to dom dla ponad 45 gatunków ssaków, m.in. saren, jeleni, dzików czy kun. Obserwować tu można 150 gatunków ptaków, w tym dzięcioła dużego, puszczyka i myszołowa. Występują też płazy (traszka górska, żaba trawna), gady (jaszczurka zwinka, padalec zwyczajny) oraz imponująca liczba owadów – ponad 3000 gatunków.
Siedziba Świętokrzyskiego Parku Narodowego: ul. Suchedniowska 4, 26-010 Bodzentyn
Pierwsze działania ochronne rozpoczęto już w 1920 roku, gdy powstał rezerwat na Chełmowej Górze. W kolejnych latach objęto ochroną Łysicę i Łysą Górę. 1 maja 1950 roku utworzono Świętokrzyski Park Narodowy – trzeci w Polsce po Pienińskim i Białowieskim. Od tego czasu jego powierzchnia stopniowo się powiększała, obejmując dziś ponad 7600 hektarów terenów leśnych i górskich.
Szlaki turystyczne w Świętokrzyskim Parku Narodowym
Park przecinają liczne szlaki turystyczne, które prowadzą przez najpiękniejsze zakątki:
Szlak czerwony z Trzcianki przez Święty Krzyż i Łysicę do Świętej Katarzyny,
Szlak niebieski z Nowej Słupi na Święty Krzyż lub z Bodzentyna do Świętej Katarzyny
Szlak zielony z Zagórza do Psar Podlesia,
Szlak żółty z Klonowa na Bukową Górę,
Szlak czarny przez enklawę Góra Chełmowa.
Dzięki nim każdy turysta może odkrywać piękno parku na własny sposób – pieszo, rowerem lub zimą na nartach biegowych.
Ścieżki edukacyjne
Przez teren ŚPN przechodzi 10 ścieżek edukacyjnych o łącznej długości około 34 kilometrów:
- Przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Jeden ze szczytów korony Gór Polski” Święta Katarzyna - Łysica
- Przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Pośród szumu świętokrzyskich jodeł i buków” Huta Szklana – Łysa Góra
- Przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Szlakiem mamucich jodeł” Trzcianka – Łysa Góra
- Przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Śladem czarownic, pogańskich kultów i powstańczych kryjówek” Nowa Słupia – Łysa Góra
- Przyrodniczo-kulturowa ścieżka edukacyjna „Śladem kolejki wąskotorowej” Nowa Słupia – Święta Katarzyna
- Ścieżka edukacyjna „Na przełęcz św. Mikołaja” (czasowa)
- Ścieżka edukacyjna „Na przełęcz Hucką” (czasowa)
- Ścieżka edukacyjna „Bukowa Góra – Wilków”
- Historyczno – przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Dymarki na stoku Łysej Góry”
- Historyczno-przyrodnicza ścieżka edukacyjna im. Mariana Sołtysiaka ps. „Barabasz” Bukowa Góra – Wilków
Rezerwaty przyrody
Na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego wyodrębniono kilka obszarów ochrony ścisłej, m.in.:
Chełmowa Góra – chroni naturalne stanowisko modrzewia polskiego,
Łysica – Święty Krzyż – obejmuje rozległe buczyny i gołoborza,
Mokry Bór – torfowiska i bagienne bory,
Czarny Las – lasy mieszane i olsy,
Psarski Dół – wilgotne bory świerkowo-jodłowe.
Atrakcje turystyczne
Na odwiedzających czekają liczne atrakcje:
W pobliżu znajdują się m.in. Dom Turysty w Świętej Katarzynie, Ośrodek Wypoczynkowy „Jodełka”, Dom wypoczynkowy Jodłowy Dwór i liczne kwatery prywatne.
Opłata za wstęp do Świętokrzyskiego Parku Narodowego, na szlaki i trasy udostępnione jest pobierana w okresie całorocznym.
Opłata pobierana jest także za wstęp:
- na Galerię Widokową na Gołoborzu na Łysej Górze
- do Muzeum Przyrodniczego na Świętym Krzyżu
Bilety można zakupić na kilka sposobów:
- online: https://swpn.gov.pl/kup-bilet
- stacjonarnie
a) przy wejściu do ŚPN w Nowej Słupi;
b) przy wejściu do ŚPN w Świętej Katarzynie;
c) przy wejściu do Galerii widokowej na gołoborzu na Łysej Górze;
d) w kasie Dyrekcji ŚPN w Bodzentynie.
Parkingi Świętokrzyskiego Parku Narodowego:
Do obiektu przynależą:
- Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu
- Centrum Kulturowo–Archeologiczne w Nowej Słupi
- Cmentarz jeńców radzieckich na Świętym Krzyżu
- Droga Przewodników Świętokrzyskich
- Dymarki Świętokrzyskie
- Dyrekcja Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Galeria widokowa na Gołoborzu
- Góra Chełmowa (351 m n.p.m.)
- Grota Matki Bożej na Świętym Krzyżu
- Kaplica i źródełko św. Franciszka w Świętej Katarzynie
- Kapliczka św. Mikołaja w Kakoninie
- Łysa Góra (594 m n.p.m.)
- Łysica (613,31 m n.p.m.)
- Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi
- Opactwo na Świętym Krzyżu
- Parking Klasztorny
- Parking Święty Krzyż
- Parking w Nowej Słupi
- Szlak Czarny Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Szlak Czerwony Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Szlak Niebieski II Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Szlak Niebieski Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Szlak Zielony Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Szlak Żółty Świętokrzyskiego Parku Narodowego
- Zagroda chłopska w Kakoninie
Inne obiekty znajdujące się w:
Góry Świętokrzyskie
- Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach
- Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu
- Centrum Edukacyjne Szklany Dom w Ciekotach
- Centrum Geoedukacji w Kielcach
- Centrum Kulturowo–Archeologiczne w Nowej Słupi
- Centrum Nauki Leonardo Da Vinci w Podzamczu
- Centrum Neandertalczyka w Chęcinach
- Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy
- Dąb Bartek w Zagnańsku
- Dawny pałac biskupów i katedra w Kielcach
- Dawny zespól klasztorny klarysek w Chęcinach
- Dawny zespół klasztorny bernardynów w Kielcach
- Drewniany kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Radkowicach
- Dwór starostów chęcińskich w Podzamczu
- Dworek Laszczyków w Kielcach
- Dworek Stefana Żeromskiego w Ciekotach
- Dymarki Świętokrzyskie
- Geonatura Kielce
- Geopark Świętokrzyski
- Gołoborza na Łysej Górze
- Góra Chełmowa (351 m n.p.m.)
- Góra Chełmowa (399 m n.p.m.)
- Góra Ciosowa (365 m n.p.m.)
- Góra Grodowa (395 m n.p.m.)
- Góra Hałasa (393 m n.p.m)
- Góra Klonówka (473 m n.p.m.)
- Góra Miedzianka (354 m n.p.m.)
- Góra Telegraf (408 m n.p.m.)
- Góra Zamkowa (360 m n.p.m.)
- Góra Zelejowa (372 m n.p.m.)
- Harmonia - Świętokrzyska Zagroda Kultury w Bielinach
- Jaskinia Piekło pod Skibami
- Jaskinia Raj
- Jaskinie na Kadzielni
- Kamienica "Niemczówka" w Chęcinach
- Klasztor Ojców Franciszkanów w Chęcinach
- Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Chęcinach
- Łysa Góra (594 m n.p.m.)
- Łysica (613,31 m n.p.m.)
- Miejska Góra (426 m n.p.m.)
- Muzeum "Dawny Pałac Biskupów Krakowskich" w Kielcach
- Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
- Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi
- Ogród Botaniczny w Kielcach
- Ogród Włoski w Kielcach
- Ogród Zoologiczny Leśne Zacisze
- Opactwo na Świętym Krzyżu
- Osada Średniowieczna w Hucie Szklanej
- Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach
- Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
- Park Legend w Nowej Słupi
- Platforma widokowa na Górze Siniewskiej
- Platforma widokowa na Klonówce
- Platforma widokowa przy gołoborzu na Łysej Górze
- Pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze
- Rezerwat przyrody "Kadzielnia" w Kielcach
- Rezerwat przyrody Barania Góra (Góry Świętokrzyskie)
- Rezerwat przyrody Biesak-Białogon
- Rezerwat przyrody Bukowa Góra
- Rezerwat przyrody Chelosiowa Jama
- Rezerwat przyrody Góra Miedzianka
- Rezerwat przyrody Góra Rzepka
- Rezerwat przyrody Góra Sieradowska
- Rezerwat przyrody Góra Żakowa
- Rezerwat przyrody Góra Zelejowa
- Rezerwat przyrody Jaskinia Raj
- Rezerwat przyrody Karczówka
- Rezerwat przyrody Kręgi Kamienne
- Rezerwat przyrody Milechowy
- Rezerwat przyrody Moczydło
- Rezerwat przyrody Wietrznia
- Rezerwat przyrody Wolica
- Rezerwat przyrody Wykus
- Rezerwat przyrody Zachełmie
- Rezerwat przyrody Zamczysko
- Rezerwat Skalny (Rezerwat Ślichowice) im. Jana Czarnockiego
- Ruiny Huty Józefa w Samsonowie
- Rynek Górny w Chęcinach
- Rynek w Rakowie
- Świętokrzyski Park Narodowy
- Szkolne schronisko młodzieżowe "Pod Pielgrzymem" w Nowej Słupi
- Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Łagowie
- Taras widokowy na Karczówce w Kielcach
- Tarasy widokowe na Kadzielni
- Układ urbanistyczny Łagowa
- Wąwóz Dule w Łagowie
- Wieża klasztorna (widokowa) na Karczówce w Kielcach
- Wieża klasztorna (widokowa) na Świętym Krzyżu
- Wieża widokowa w Daleszycach
- Zabytkowy układ urbanistyczny Bodzentyna
- Zamek Krzyżtopór
- Zamek w Bodzentynie
- Zamek w Chęcinach
- Zespół klasztorny bernardynek w Świętej Katarzynie
