Góra Chełmowa (351 m n.p.m.)

Góra Chełmowa (351 m n.p.m.) to malowniczy szczyt w Górach Świętokrzyskich, położony na północ od Nowej Słupi, w łuku rzek Pokrzywianki i Słupianki. Uznawana jest za najwyższe wzniesienie Pasma Pokrzywiańskiego oraz jedno z najcenniejszych przyrodniczo miejsc w regionie. To właśnie tutaj narodziła się historia ochrony przyrody w Polsce – na stokach Chełmowej Góry w 1920 roku utworzono pierwszy rezerwat, który stał się zaczątkiem Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Położenie

Góra Chełmowa stanowi część wschodniego przedłużenia Pasma Klonowskiego. Zbudowana jest głównie z jasnego piaskowca dolnodewońskiego, który pokrywają grube warstwy lessu. Dzięki temu krajobraz góry wyróżnia się miękkimi, zaokrąglonymi kształtami, licznymi jarami i wąwozami typowymi dla obszarów lessowych.

Wysokość góry wynosi 351 metrów n.p.m., co czyni ją jednym z bardziej rozpoznawalnych punktów w krajobrazie północnej części Gór Świętokrzyskich.

Rezerwat przyrody 

W 1920 roku na stokach Chełmowej Góry utworzono rezerwat przyrody, który stał się pierwszym obszarem chronionym w regionie świętokrzyskim. Już wcześniej, w 1908 roku, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze podjęło starania o jego powstanie, dostrzegając wyjątkową wartość tutejszej przyrody.

Dziś rezerwat stanowi oddzielną enklawę Świętokrzyskiego Parku Narodowego, zachowując unikalny charakter i naturalne ekosystemy.

Modrzew polski – symbol Chełmowej Góry

Największym skarbem przyrodniczym Chełmowej Góry są naturalne stanowiska modrzewia polskiego (Larix polonica Racib.) – gatunku endemicznego, występującego tylko w kilku miejscach w Polsce. To właśnie tutaj profesor Marian Raciborski, wybitny botanik i badacz drzew, wyodrębnił ten gatunek i rozpoczął jego naukową ochronę.

Niektóre z rosnących na górze modrzewi liczą sobie ponad 300 lat. Dwa najstarsze okazy mają około 336 lat, obwód pnia przekraczający 500 cm i sięgają 40 metrów wysokości. Dawniej ich potężne konary, osiągające nawet 8 metrów średnicy, budziły wśród mieszkańców przekonanie, że drzewa liczą około tysiąca lat.

W czasie II wojny światowej część drzewostanu została zniszczona, lecz na jego miejscu powstały młodniki, które do dziś są siedliskiem licznych gatunków zwierząt.

Świat przyrody na Górze Chełmowej

Góra Chełmowa to nie tylko modrzewie – to także bogactwo świata zwierząt. Korony drzew stanowią schronienie dla 88 gatunków ptaków, co przy 150 gatunkach występujących w całym województwie świętokrzyskim czyni ten obszar wyjątkowym.

Niebywałą ciekawostką jest także ogromna liczba mrowisk. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni rezerwatu znajduje się aż około 500 dużych kolonii mrówek, głównie gatunków takich jak mrówka ćmawa i rudnica. To jedno z największych skupisk tych owadów w Polsce.

Marian Raciborski – ojciec modrzewia polskiego

Profesor Marian Raciborski prowadził na Chełmowej Górze badania nad rodzimym gatunkiem modrzewia, które doprowadziły do naukowego opisania modrzewia polskiego. W uznaniu jego zasług na szczycie góry wzniesiono pomnik upamiętniający botanika, odsłonięty w setną rocznicę jego urodzin.

Pomnik ten stał się jednym z symboli regionu i miejscem chętnie odwiedzanym przez turystów oraz miłośników przyrody.