Źródła w Jaworzniku

Zespół źródeł w Jaworzniku tworzy co najmniej sześć wypływów bezpośrednio w strefie progu (kuesty) górnojurajskiej, usytuowanych w głębokim wąwozie (Wąwóz Rachwale 150 metrów stąd, w lewo ul. Źródlaną) wykształconym w piaskach czwartorzędowych. Najbardziej wydajne źródła znajdują się u wylotu wąwozu na przedpole kuesty. Wśród nich znajdują się tzw. „źródła bliźniacze” oraz znane w literaturze jako źródło w Jaworzniku, opisane przez I. Dynowską w katalogu źródeł Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (1983). Źródło to jest siedliskiem bogatej fauny bezkręgowców – wypławków, źródlarki karpackiej i kiełży zdrojowych. 

W 1959 roku, w okresie intensywnego wykorzystywania źródła przez ludność Jaworznika do celów gospodarczych została wykonana betonowa obudowa wypływu. W 2002 roku z inicjatywy Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego oraz Katedry Geomorfologii, Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego zostały zrealizowane zabiegi rewitalizacyjne, polegające na uporządkowaniu dojścia do źródła oraz ochronie wypływu przed erozją (poprzez zastabilizowanie skarpy). 

Ze źródłem w Jaworzniku wiąże się interesująca historia, którą wspominają najstarsi mieszkańcy. Nad źródłem ustawiono figurkę św. Jana Nepomucena wyrzeźbioną przez Pawła Skorka, mieszkańca wsi. Niektórzy ludzie opowiadali, iż w figurce schowane są pieniądze, to skusiło złodziei, którzy pewnej nocy ukradli ją i potłukli, a przekonawszy się, że jest pusta – porzucili w lesie. Rodzina Skorków długo szukała figurki. Została ona ostatecznie odnaleziona, sklejona i pomalowana. Św. Jan Nepomucen stał przez długi czas w kapliczce w Jaworzniku w centrum wsi.

Po południowej stronie drogi do Żarek znajduje się jeszcze jedno źródlisko systemu Rachwalca. Źródła zasilają Strugę Rachwalecką płynącą do Leśniówki. Na strudze tej pobudowano wiele stawów rybnych (okres międzywojenny, współcześnie pogłębione), a w XIX wieku założono sławny browar w folwarku Jaworznik. 

Opracowano na podstawie tekstu Andrzeja Tyca - Źródła strefy kuesty jurajskiej, zawartego w pracy pod redakcją J. Partyki i A. Tyca - Od Złotego Potoku do Ojcowa. Szlakiem wyprawy naturalistów w 1854 r., Wyd. Oddział PTTK w Ojcowie, Ojcowski Park Narodowy, 2004. 

Oznaczenie obiektów finansowane przez Samorząd Województwa Śląskiego oraz Urząd Miasta i Gminy Żarki w ramach projektu „Od źródełka do źródełka” w 2008 r.

Źródło: umigzarki.pl