Zachowany układ urbanistyczny Mstowa

Mstów leży w północnej części województwa śląskiego, nad rzeką Wartą, 12 km na wschód od Częstochowy. Miejscowość przecina droga wojewódzka nr 786, z Częstochowy do Kielc. Początki Mstowa sięgają pierwszych wieków państwa polskiego. Pierwsi osadnicy pojawili się na tych terenach nawet wcześniej, o czym świadczą pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska o nazwie Gąszczyk. Tym, co przyciągało tutaj, była dogodna przeprawa przez Wartę - na ważnym trakcie kupieckim, łączącym Kraków z Wielkopolską i ze Śląskiem. Przedlokacyjny Mstów istniał już na pewno w XII wieku – wspomina o nim wydana w roku 1193 bulla papieża Celestyna III. W innym dokumencie papieskim, z 1250 roku, miejscowość wymienia się jako osadę z wolnym targiem, karczmami, komorą celną nad Wartą i kościołem. Ważną rolę w powstaniu miasta odegrał istniejący tutaj od początku XIII wieku (a według niektórych - od połowy XII) klasztor Kanoników Regularnych św. Augustyna Kongregacji Laterańskiej Najświętszego Zbawiciela. To właśnie na prośbę przełożonego klasztoru książę krakowski, Bolesław Wstydliwy wydał w 1279 roku przywilej lokacyjny dla miasta Mstowa. Od tego czasu aż do drugiej połowy XVI wieku miejscowość była najważniejszym ośrodkiem miejskim na północy Małopolski. Miasto podupadło w połowie XVII wieku (wynik najazdu szwedzkiego). Po powstaniu styczniowym utracił prawa miejskie, których nie odzyskał do dziś. W Mstowie zachował się średniowieczny układ urbanistyczny miasta - na prawym brzegu Warty. Jego centrum stanowi kwadratowy rynek, obecnie plac Adama Mickiewicza. Dawniej był miejscem popularnych targów i jarmarków, a do 1811 roku na jego środku stał ratusz. Z rynku wybiegają ulice, będące niegdyś fragmentem traktów handlowych; są to ulice: Częstochowska, Kościelna i Wolności (w przeszłości Krakowska). Nieopodal rynku znajduje się kościół parafialny z po¬czątków XIII w. (pierwotnie romański, później wielokrotnie przebudowywany). Centrum Mstowa posiada niską, głównie współczesną zabudowę. Ciekawostką jest zespół kamienno-drewnianych stodół (częściowo w ruinie), położonych na stokach wzgórza Stróżnica.

Źródło: peuk.fiiz.pl