Zamek Ojców

Ojców - zamek królewski Po raz pierwszy w źródłach zamek w Ojcowie pojawia się w kronice Janka z Czarnkowa. Pierwszy urzędnik królewski zasiadający na zamku wymieniany jest z imienia w 1370 r. Był nim burgrabia Zaklika de Kozkow (z pobliskiego zamku w Korzkwi). Fakt ten wskazuje, że warownia musiała zostać wzniesiona w drugiej połowie XIV w. Nazwa miejsca w łacińskiej pisowni średniowiecznych kronikarzy: Ociecz - Ojców, może się wiązać z postacią Władysława Łokietka. Taki wniosek wysnuli romantyczni badacze przeszłości Ojcowa wskazując na fakt, iż wznosząc tutaj zamek Kazimierz Wielki nazwał tak miejsce na pamiątkę czasów, gdy jego ojciec ukrywał się w okolicznych lasach i grotach dzisiejszej Doliny Prądnika, przygotowując się do długiej walki o tron krakowski z Wacławem II. Na ile ta hipoteza jest prawdopodobna, trudno dziś orzec. Zamek położony jest w centralnej części Doliny Prądnika. Jurajskie wzniesienie opada tu stromą skarpą. Jego budowniczowie oddzielili teren zamkowy od reszty wzniesienia sztucznie wykopaną głęboką fosą, nad którą przerzucili zwodzony most. Po nim, przez umocnioną bramę, można było się dostać do wnętrza warowni.  Ze wszystkich stron otaczały zamek kamienne mury. Najlepiej umocniona była zachodnia część zamku (od strony podejścia). Kamienna brama, zaopatrzona w żelazną bronę (obecnie zrekonstruowana) i otwory strzelnicze, wydaje się być mimo niewielkiej wysokości silnym punktem obronnym. Dla jej wzmocnienia, zaledwie parę metrów obok, wzniesiona została samotnie stojąca wieża. Z czasem zatraciła swoje militarne znaczenie i stała się zamkowym spichlerzem. Potężne mury zamkowe o grubości ponad 1,5 metra - dziś mocno zniszczone - stanowiły o obronności tego miejsca.   Bona Sforza d'Aragona właścicielka Ojcowa w latach 1536-1556Królowa Polski, małżonka Zygmunta I Starego Córka Gian Galeazzo Sforzy, ks. Mediolanu, i Izabeli Aragońskiej. W wieku 21 lat została zaślubiona per procuram Zygmuntowi Staremu. Dążyła do przywrócenia Polsce przodującej roli w środkowej Europie. Zwolenniczka silnej władzy królewskiej, rzeczniczka głębokich reform społecznych i gospodarczych. Była impulsywna, miała iście włoski temperament: ?Gdy królowa wpadnie w gniew, nawet króla i Boga nie oszczędza?. Pragnąc wzmocnić pozycję króla skupiała królewszczyzny rozdane przez poprzednich władców. Poróżniona z synem Zygmuntem Augustem opuściła Polskę i wróciła do Mediolanu. Prawdopodobnie została otruta na zlecenie zadłużonego u niej cesarza Filipa II. Na łożu śmierci zapisała swój majątek Zygmuntowi Augustowi. Cały dług cesarza (430 tys. dukatów) na rzecz króla Polskiego przepadł, do historii przechodząc jako tzw. sumy neapolitańskie.   O pierwszym dzierżawcy królewszczyzny ojcowskiej Zaklice z Korzkwi wiemy niewiele. Posiadanie starostwa ojcowskiego nie było dziedziczne i zmuszało potomków urzędnika do starania się o łaskę panującego dla uznania praw dziedzicznych. Jan z Korzkwi (prawdopodobnie wnuk Zakliki) uzyskał starostwo ojcowskie w zastaw za pożyczone królowi 500 grzywien. Po jego śmierci dług przejął dworzanin Hinczka z Rogowa, a po nim Piotr Szafraniec - pan na Pieskowej Skale. Każdorazowo zmiana właściciela zamku, a co za tym idzie i starostwa wymagała zgody króla, który mając długi u potencjalnych właścicieli dzierżawił im Ojców w zamian za zwłokę w spłatach zadłużenia. Od Szafrańca dług królewski odkupił Jan Mężyk, łaźny królewski, podczaszy, cześnik nadworny. Człowiek nieprzeciętnego umysłu. Władał biegle łaciną, językami: niemieckim i ruskim. Jako sekretarz królewski na polu bitwy pod Grunwaldem pamiętnego dnia 15 lipca 1410 r. przetłumaczył Władysławowi Jagielle zuchwałe słowa posłów krzyżackich. W XV i XVI w. na zamku zasiadali jeszcze możni herbu Jastrzębiec, Topór, Wieniawa, zamożny ród Bonerów. W 1588 r., za rekomendacją Jana Zamoyskiego, Zygmunt III Waza nadał starostwo ojcowskie Piotrowi Myszkowskiemu, który na elekcji opowiedział się za Wazą, przeciw Habsburgowi. Nagrodzony starostwem ojcowskim Myszkowski dosłużył się jeszcze kasztelanii lubelskiej. Wielu właścicieli Ojcowa nie przebywało na stałe w jego murach, dlatego zamek ojcowski popadł w ruinę. W XVII w. świetność zamku powróciła za Korycińskich, którzy własnym kosztem odbudowali podniszczone mury. Od Korycińskich Ojców odkupił Stanisław Warszycki dla swojego syna Jana Kazimierza Warszyckiego. Ten uchodził za ułomnego psychicznie, a na dodatek nadpobudliwego seksualnie. Jego pierwsza żona Anna Stanisławska z Dunajgrodu, zmamiona majątkiem Warszyckich, już w dniu ślubu zapragnęła rozwodu i schroniła się w klasztorze praskim. Mimo gróźb Stanisława Warszyckiego sąd duchowny w oparciu o zeznania świadków unieważnił małżeństwo.  O wiele bardziej odporna od Anny była druga żona Jana Warszyckiego Domicela Wierzbowska. Przeżyła Warszyckiego, a także kolejnych dwóch mężów, stając się dożywotnią posesorką Ojcowa. W XVIII w. właściciele zamku zmieniali się równie często. Bogusław Łubieński w młodym wieku wstąpił na służbę do armii francuskiej, gdzie dosłużył się na dworze króla Ludwika XIV stopnia majora muszkieterów. Walczył jako dowódca oddziału pancernego w armii elektora bawarskiego Maksymiliana Emanuela. Wreszcie trafił do służby saskiej, gdzie został generałem-majorem, dowódcą gwardii królewskiej i dowódcą pułku dragonów polskich. Później przyszły nadania królewskie, w tym starostwo ojcowskie. Podobną karierę wojskową przeszedł jego syn i nowy właściciel Ojcowa Zygmunt Łubieński, z tym że został on generałem-majorem wojsk polskich. Zamek w Ojcowie jako ostatni dzierżyli Załuscy. W XIX w. obiekt popadł w całkowitą ruinę i tak pozostaje do dziś. Źródło: Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003   Wieża - donżon Jest prawdopodobnie najstarszą częścią zamku, pochodzącą z 2. poł. XIV w. Niegdyś wieża posiadała cztery kondygnacje (z których zachowały się trzy) i zwieńczona była obronnym gankiem ze strzelnicami. Wzniesiona ze starannie obrobionych bloków kamiennych budowla należy do najokazalszych wież obronnych powstałych na ziemiach polskich w okresie średniowiecza.   Zamek w Ojcowie - okres 1860 Zdjęcia Karola Beyera ukazują zamek podczas rekonstrukcji prowadzonej z inicjatywy Aleksandra Przeździeckiego. Są to najstarsze znane fotografie zamku w Ojcowie. Podjęte wówczas prace uratowały pozostałości zamku przed całkowitą zagładą. Zamiar odbudowy budowli zniweczył wybuch powstania styczniowego w 1863 r.   Zamek w Ojcowie - okres 1885 Fotografie przedstawiają zamek po częściowej rekonstrukcji z czasów A. Przeździeckiego. Odbudowano wówczas piętro nad bramą wjazdową. Wieżę zwieńczono pseudogotyckim krenelażem i nakryto stromym, ośmiobocznym dachem. Ukształtowana w ten sposób sylwetka zamku w Ojcowie stała się charakterystycznym elementem krajobrazu Doliny Prądnika w 2 poł. XIX wieku.   Zamek w Ojcowie - około roku 1900 Na zdjęciach widoczny jest stan ruin zamku po konserwacji podjętej w roku 1893 przez Ludwika Krasińskiego. Jego śmierć w 1895 r. była przyczyną przerwania ledwie rozpoczętych prac. O zamiarach L. Krasińskiego dotyczących odbudowy zamku świadczą zachowane projekty architektoniczne. Z powodu złego stanu technicznego i groźby zawalenia rozebrano górną kondygnację wieży. Przebudowano również piętro nad bramą. Znalazło tu pomieszczenie niewielkie muzeum. Źródło: Materiały informacyjne znajdujące się w ruinach zamku w Ojcowie.

• Guerquin Bohdan, Zamki w Polsce, Arkady 1974
• Kaczyńscy Izabela i Tomasz, Polska. Najciekawsze zamki, 2003
• Krajewski R., Kubiszyn R., Orle Gniazda i warownie jurajskie, 1997
• Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003